Doping in de sport - 2004-Olympische Spelen
Door de controles op te voeren en de opsporingstechnieken voor o.a. het groeihormoon hGH te verbeteren, vermeerderde ook het aantal positief geteste atleten. Onder het voorzitterschap van de Belg Jacques Rogge (1942-2021) maakte het IOC er een erezaak van om een zuiver imago uit te stralen.
Tot 2004 verdoezelden of verdedigden het Amerikaanse USOC en het Italiaanse CONI de dopinggevallen van hun atleten. Om onbekende redenen lieten beide landen hun poulains plots vallen en sloten ook zij zich aan bij een hechte internationale dopingbestrijding. De vele schandalen die de OS van Athene ontsierden zijn er het levend bewijs van. Twaalf atleten testten positief en zes van hen moesten de gewonnen medaille inleveren. Griekenland veroorloofde zich zelfs de luxe om drie dagen voor het begin van de Spelen twee topsprinters van de deelnemerslijsten te schrappen. Die hadden zich niet aangemeld voor een dopingcontrole met als excuus een troebel verhaal over een verkeersongeluk.
Op 3 augustus 2004, tien dagen voor de start van de OS, voegde het World Anti-Doping Agency (WADA) tetrahydrogestrinone (THG) en Modafinil toe aan de lijst van verboden middelen.
Gepakt voor aanvang
Vier dagen voor de openingsceremonie moest gastland Griekenland erkennen dat twee geselecteerde baseballspelers betrapt waren op het gebruik van prestatiebevorderende middelen. Dat de twee in de Verenigde Staten woonden, maakte de onheilsmare wat meer draaglijk. De steenrijke eigenaar van baseballclub Baltimore Orioles, de Grieks-Amerikaanse advocaat Peter Angelos (1929-2024) had hen uitgenodigd om het door hem gesponsorde Griekse baseballteam te komen versterken. Andrew James Brack (1977-) van de New Haven County Cutters testte positief op anabolica, bij Derek Nicholson (1976-) van de Toledo Mud Hens werden diuretica gevonden
“Dat we het hier over doping moeten hebben, is heel triest,” verklaarde de chef de mission van het Griekse Olympisch team Yiannis Papadoyiannakis.
Een slechte start dus voor de Helenen, maar het werd nog erger. Medaillekandidaten Katerina Thanou (1975-) en Kostas Kenteris (1973-) mochten in Athene zelfs niet aantreden. Keneteris had vier jaar voordien in Sydney nog goud gewonnen op de 200m, Thanou haalde toen zilver op de 100m. Toen voor aanvang van de eerste reeks van de 200m werd omgeroepen dat Kenteris zijn titel niet mocht verdedigen, moest Namibiër Frankie Fredericks (1967-) het Griekse publiek zelfs bedaren. Net voor de Spelen hadden beiden een dopingcontrole ontlopen. Ze beweerden dat ze bij een motorongeval betrokken waren en zelfs in een hospitaal werden opgenomen. Na Chicago en Tel Aviv was het al de derde keer dat ze niet voor een controle kwamen opdagen. En het weigeren of ontlopen van een dopingcontrole staat gelijk met een positieve test. Bovendien bleek alles verzonnen, onderzoek wees uit dat de uitbater van een krantenkiosk op de plaats van het zogenaamde ongeval die dag helemaal geen accident had gezien. Bovendien was er bij de politie geen melding binnengekomen en als klap op de vuurpijl hadden de twee zich niet in het nabije hospitaal aangeboden, maar waren ze voor 'verzorging' naar de andere kant van Athene gereden. Grote manipulator van dit hele gebeuren was trainer Christos Tzekos, bij wie de Griekse politie tijdens een huiszoeking zo maar eventjes 1.400 verpakkingen vond met anabolica en andere verboden producten. Zowel Kenteris als Thanou werden twee jaar geschorst. Toen Thanou zich bij haar wederoptreden tijdens het EK indoor in Birmingham klaarmaakte voor de finale van de 60m, jouwde het publiek haar minuten lang uit. Het proces dat de Griekse staat tegen beiden inspande werd tweemaal uitgesteld, maar wegens meineed werden ze in mei 2011 veroordeeld tot 31 maanden cel. Trainer Tzekos kreeg 33 maanden aan zijn broek en de zes artsen en twee getuigen, die het zogenaamde ongeval hadden zien gebeuren, werden tot zes maanden opsluiting veroordeeld.
“We zullen aan het WADA onze volledige medewerking verlenen,” aldus Papadoyiannakis, “het Griekse team zal hard worden aangepakt daar waar we doping zullen vinden.”
Atletiek
Op de vooravond van de Spelen werd de Ierse afstandsloper Cathal Lombard (1976-) betrapt op het gebruik van EPO en daardoor mocht hij de Olympiade op zijn buik schrijven. Twee jaar schorsing luidde het verdict
In de Verenigde Staten barstte het dopingschandaal los rond BALCO. Het labo voorzag atleten van de anabole steroïde tetrahydrogestrinon, waardoor o.a. de wereldkampioene 100m van het jaar voordien Torri Edwards (1977-) in Athene niet mocht aantreden. Op 24 april had ze na de meeting in Martinique namelijk een positieve test afgeleverd op nikethamide.
De Amerikaanse 400m-loper Jerome Young (1976-) werd enkele weken voor de Spelen op het gebruik van EPO betrapt. Het was niet zijn eerste misstap. Vier jaar eerder haalde hij nog goud met de Amerikaanse 4 x 400m ploeg tijdens de Spelen van Sydney, maar nadien moest hij dat eremetaal inleveren toen bleek dat hij wegens dopinggebruik zelfs niet had mogen starten. Het kostte hem twee jaar schorsing en al zijn resultaten van juni 1999 tot juni 2001 werden geschrapt. Zijn ploegmaats mochten het kleinood wel koesteren. Omdat het nu zijn tweede overtreding was kreeg Young levenslang en mocht hij de Spelen van Athene uit zijn agenda schrappen.
Bij de Jamaïcaanse sprinter Steve Mullings (1982-) werd na het nationaal kampioenschap een te hoog testosterongehalte genoteerd, waarvoor hij twee jaar geschorst werd. Tijdens het nationaal kampioenschap van 2011 betrapte men hem opnieuw, dit keer op het gebruik van het maskerende middel Furosemide waardoor hij levenslang naar de kant moest.
Gewichtheffen
In 2004 werden 21 tot de ‘wereldklasse’ behorende gewichtheffers betrapt of geschorst.
“U gaat mij zeker vragen 'Waarom doen jullie deze controles? Jullie delven toch het eigen graf',” zei de Hongaarse IWF president Tamas Ajan (1939-) aan de verzamelde pers. “Dat is ook zo, maar u mag gerust weten dat we er alles aan doen om doping te bestrijden, omdat we nu eenmaal voor fair play zijn.”
Dat nieuws werd zeer gunstig onthaald door de Belgische IOC-voorzitter Jacques Rogge (1942-2021):
“Het IOC prijst het werk van het IWF om haar atleten in de strijd tegen doping systematisch volgens de regels te testen.”
Het IWF noemde de namen van de geschorsten: Wafa Ammouri (1985-) uit Marokko, Zoltan Kecskes (1974-) uit Hongarije, Viktor Chislean (1980-) uit Moldavië, Pratima Kumari Na (1974-) uit India en Sule Sahbaz (1978-) uit Turkije.
Vanwege dopingperikelen trok Bulgarije enkele dagen voor de openingsceremonie zijn voltallig team terug. Acht mannen en drie vrouwen hadden eerder die maand positief getest op steroïden: Ivaylo Filev (1987-), Demir Demirev (1984-), Mehmed Fikretov (1986-), Ivan Stoitsov (1985-), Georgi Markov (1978-), Ivan Markov (1988-), Alan Tsagaev (1977-), Velichko Cholakov (1982-), Milka Maneva (1985-), Donka Mincheva (1973-) en Gergana Kirilova (1972-).
Normaal gesproken wordt men twee jaar geschorst, tenzij de atleet een recidivist is. Galabin Boevski (1974-), in 2000 Olympisch kampioen bij de lichtgewichten, werd een tweede keer betrapt en kreeg acht jaar aan zijn broek. In 2011 werd de Bulgaar in het Braziliaanse São Paulo gearresteerd toen hij negen kilo cocaïne aan boord van een vliegtuig wilde smokkelen, wat hem negen jaar gevangenis opleverde. In 2013 kwam hij vrij en werd hij teruggevlogen naar zijn heimat.
Twee teammaats van Boevski, de voormalige wereldkampioenen Zlatan Vanev (1973-) en Georgi Markov (1978-) kregen achttien maanden schorsing en mochten Athene vergeten. De twee Bulgaren hadden op het WK van 2003 in Vancouver geknoeid met hun dopingtesten, de urine die ze afleverden kwam van een en dezelfde persoon maar zeker niet van hen. Samen met tien landgenoten testte Markov in 2008 positief op anabole steroïden en daarom werd hij niet geselecteerd voor de Spelen van Beijing, maar wel levenslang geschorst.
Op het WK van 2003 in Vancouver faalden elf gewichtheffers uit tien verschillende landen bij de dopingcontrole, waardoor ze de Spelen van Athene mochten vergeten. Onder hen de Chinese Shang Shichun (1979-), die toen op weg naar het goud drie wereldrecords neerzette in de categorie tot 75kg. Ze werd twee jaar geschorst.
Tijdens haar trainingskamp in Sigatoka op de Fiji eilanden raakte de Australische Caroline Pileggi (1977-) betrokken bij een incident. Twee controleurs van de Australian Sports Drug Agency spraken haar tijdens een training aan, waarop de Australische repliceerde dat ze “niet geïnteresseerd was om een dopingtest te ondergaan”. Bovendien gaf ze een valse naam op, vervolgens probeerde ze te vluchten, waarbij ze de controleurs bijna omver reed met haar auto. Voor de Rechtbank beweerde Pileggi dat de twee zich nooit geïdentificeerd hadden en dat ze uit angst gevlucht was toen de twee achter haar aan kwamen. Het mocht niet baten, ze werd uitgesloten van het Australische team, moest de proceskosten betalen en kreeg twee jaar schorsing.
Maanden voor de Spelen werden heel wat medaillekandidaten op doping betrapt en om die reden uitgesloten voor deelname. De Pool Szymon Kolecki (1981-), vier jaar voordien in Sydney nog zilver, kreeg twee jaar schorsing voor het gebruik van nandrolon.
Enkele maanden voor de Spelen testte de Indische S. Sunaina (1980-) tijdens de Aziatische Spelen in Almaty, Kazakhstan positief op nandrolon. Ze kreeg twee jaar schorsing, moest haar twee bronzen medailles inleveren en mocht de Olympiade uiteraard vergeten.
Een andere Indische Pratima Kumari (1976-) had op de Commonwealth Games van 2002 in het Britse Manchester twee keer goud gewonnen in de categorie tot 63kg. Maar bij een onaangekondigde dopingcontrole werd ze kort voor de Spelen van Athene op het gebruik van testosteron betrapt, wat haar twee jaar schorsing opleverde.
De Turkse wereldkampioene van 2002 in de categorie tot 75kg Sule Sahbaz (1978-) testte de dag voor haar competitie positief op verboden producten en mocht daarmee de Spelen vergeten.
Kajak
De Spanjaard Jovino Gonzales (1975-) testte net voor de Spelen positief op EPO en sloeg daarmee zijn Olympische droom aan diggelen.
Wielrennen
Omdat ze na het Spaans kampioenschap mountainbike positief had getest op EPO, was Janet Puiggros (1974-) niet meer welkom in Athene.
Enkele dagen voor het begin van de Olympische Spelen testte oud wereldkampioen Oscar Camenzind (1971-) positief op EPO, waarop de Zwitser een punt zette achter zijn wielercarrière.
Net voor de Spelen bekende de Belg Filip Meirhaeghe (1971-) dat hij EPO had gebruikt, waardoor hij zijn zilveren medaille van vier jaar voordien niet mocht verdedigen. Tijdens de World Cup in het Canadese Montreal had hij positief getest op EPO en vijftien maanden schorsing gekregen. Later publiceerde hij het boek ‘Positief’, waarin hij zijn dopingverhaal uit de doeken deed.
Tijdens de Spelen
Atletiek
De Oezbeekse Olga Shchukina (1977-) werd nog voor de kwalificaties van het kogelstoten uitgesloten en twee jaar geschorst na een positieve controle op clenbutorol.
De Wit-Russische hoogspringer Aleksey Lesnichyi (1978-) werd van de Spelen verbannen na een positieve test op Clenbuterol. Op de uitslag had dit geen invloed omdat hij in de kwalificaties als laatste eindigde.
De Oekraïner Oleksandr Kajdasch (1976-) liep zowel de 400 als de 4 x 400m. Nadat hij betrapt werd op het gebruik van norandrosteron kreeg hij twee jaar schorsing
De Griekse spurter Christoforos Hoidis (1978-) stond ingeschreven voor de 100m, maar pakte zijn biezen toen hij voor een dopingtest werd aangeduid. Het leverde hem twee jaar schorsing op.
De Slovaakse kogelstoter Milan Haborák (1973-), die in 2000 voor het eerst voorbij de 20 meter wierp, had aan de anabolica gezeten wat hem een schorsing van twee jaar opleverde. In 2010 werd hij opnieuw gepakt op steroïden en dat betekende een levenslange schorsing. Hij stortte zich dan maar in de politiek en schopte het zelfs tot vice-voorzitter van de partij Hnutie Vpred.
Nadat ze goud had gewonnen in het kogelstoten, reageerde de Russische Irina Korzhanenko (1974-) positief op stanozolol, waardoor ze haar medaille moest inleveren. Dat was in 1999 op het EK Indoor ook als eens gebeurd en daarom kreeg ze nu levenslang. Ondanks de door de Russische atletiekfederatie uitgeoefende druk weigerde ze het kleinood in te leveren, omdat ze zich nooit had mogen verdedigen.
Ook de Hongaarse discuswerper Robert Fazekas (1975-) moest het goud inleveren, toen bleek dat hij tijdens de dopingtest geknoeid had met zijn urine. Hij leverde amper 25ml in, 50ml onder het minimum, met het excuus dat hij zich “psychologisch instabiel en slecht voelde” en dus geen groter volume kon plassen. Het dreigement dat men hem voor een staalafname naar een hospitaal zou brengen en dat hij met zijn minimum hoeveelheid als zondaar werd beschouwd hielp geen moer. Fazekas weigerde het aanbod en de Hongaarse delegatie verdedigde hem met de smoes dat hij een diepgelovig persoon was, die steeds problemen had als hij onder toezicht moest urineren. Daarop gooide het IOC hem uit het Olympisch dorp en schorste het hem twee jaar. Later bleek dat hij niet eens zijn eigen urine had afgeleverd. Nadat hij zijn straf had uitgezeten nam Fazekas de draad weer op en werd hij voor de Spelen van 2012 geselecteerd. Maar twee dagen voor aanvang testte de Hongaar positief op stanazolol wat hij ook openlijk bekende maar waarvan hij de oorzaak aan een voedingssupplement toeschreef. Een Oostenrijks labo onderzocht het voedingssupplement en gaf Fazekas gelijk, waarop zijn schorsing van acht naar drie jaar werd herleid. Hij sleurde het Canadese bedrijf voor de Rechtbank.
Ook de Hongaarse hamerslingeraar Adrian Annus (1973-) moest zijn goud inleveren. Men had namelijk ontdekt dat de afgeleverde urine van drie verschillende personen kwam. Meteen na de wedstrijd had hij al een dopingcontrole geweigerd en dat alleen volstond voor diskwalificatie. Annus werd twee jaar geschorst. Probleempje was dat hij zijn medaille niet wilde inleveren, dat gebeurde enkel nadat het IOC druk uitoefende op het Hongaars Olympisch comité.
Na een positieve test op stanozolol, werd de Russische 400-meter loper Anton Galkin (1982-) uit het Olympisch dorp gestuurd
Na een positieve test op nandrolon moest de Roemeense discuswerper Sergiu Ursu (1980-) twee jaar toekijken. Bij een controle buiten competitie testte hij In 2013 positief op norandrosteron en dat leverde hem opnieuw twee jaar schorsing op
De Oekraïense sprintster Zjana Block-Tarnopolska (1972-) liep de 100 en de 4 x 100m maar werd door Victor Conte (1950-) aan de galg gepraat. Ook zij was verweven in het BALCO schandaal, waardoor al haar uitslagen vanaf november 2002 werden teniet gedaan met terugwerkende kracht. Haar echtgenoot en coach Mark Block werd zelfs 10 jaar geschorst, omdat hij haar de doping geleverd had.
De Amerikaan Duane Ross (1972-) liep de 110m horden. Ook hij was klant bij BALCO en na de bewijzen van 2010 werden al zijn prestaties vanaf november 2001 nietig verklaard.
Boksen
Na een positieve test buiten competitie stuurde het IOC bantamgewicht David Munyasia (1980-) huiswaarts. In de urine van de Keniaan vonden de controleurs 20µg/ml cathine, of vier keer meer dan de toegelaten limiet. Hij gaf toe dat hij regelmatig qat gebruikt, een populair stimulans uit Kenia, waarvan de bladeren gekauwd worden. Hij kreeg twee jaar schorsing.
Gewichtheffen
De Griek Leonidas Sampanis (1971-) haalde brons in de categorie tot 62kg, maar werd betrapt op testosterongebruik. Meteen de eerste, maar zeker niet de laatste gewichtheffer die positief plaste op deze Spelen. De woede daarover was zo groot dat de Griekse Post 136 000 postzegels met zijn beeltenis introk. Een Griekse rechtbank veroordeelde hem bovendien tot zes maanden cel.
Mital Sharipov (1972-) uit Kirgizië mocht tijdens de openingsceremonie zijn nationale vlag dragen, maar werd na afloop huiswaarts gestuurd omdat hij aan de furosemide had gezeten.
Ook de Indische Sanamacha Chanu (1978-) moest het olympisch dorp verlaten. Op de Commonwealth Games in het Britse Manchester had ze drie keer goud gehaald in de categorie tot 53kg, maar ook toen was ze op het gebruik van methylhexanamine betrapt. Omdat Athene haar tweede positieve test was, kreeg ze levenslang.
In de categorie tot 48kg mocht ook Nan Aye Khine (1976-) uit Birma haar valiezen pakken na een positief plasje op anabolica.
Net voor aanvang van de competitie in de categorie tot 75kg testte de Russische Albina Khomich (1976-) positief op anabole steroïden en werd ze uitgesloten.
De Hongaar Ferenc Gyurkovics (1979-) moest zijn zilveren medaille inleveren en werd huiswaarts gestuurd, toen hij tijdens de Spelen op het gebruik van de steroïde oxandrolone werd betrapt.
Omdat hij geen plasje kon of wilde afleveren werd de Hongaar Zoltan Kovacs (1977-) van de Spelen verbannen. In de categorie tot 105kg eindigde hij nochtans als laatste
Roeien
Samen met haar ploegmaats van de dubbel vier werd de Oekraïense Olena Olefirenko (1978 -) gediskwalificeerd toen ze positief testte op ethamivan. Het viertal moest de bronzen medaille inleveren.
Worstelen
Mabel Fonseca (1972-) uit Puerto Rico eindigde vijfde in de categorie tot 55kg, maar testte positief op Stanozolol en werd daarom uitgesloten.
Wielrennen
María Luisa Calle Williams (1968-) was de eerste Colombiaanse wielrenster die een Olympische medaille won. Na de puntenwedstrijd plaste ze echter positief op heptaminol en moest ze het brons inleveren. Toen bleek dat de controle slecht was uitgevoerd, kreeg ze haar medaille terug. Tijdens de Pan American Games van juli 2015 testte ze echter positief op het groeihormoon GHRP2 en dat betekende vier jaar schorsing.
Na de Spelen
Atletiek
De snelste man ter wereld Justin Gatlin (1982-) werd Olympisch kampioen 100m voor de Portugees Francis Obikwelu (1978-) en voor landgenoot Maurice Green (1974-). De Amerikaan stelde na die snelste Olympische finale ooit, met zes van de acht finalisten onder de 10 seconden:
“Ik ben het toonbeeld van een nieuw tijdperk.”
Twee jaar later kwam echter aan het licht dat ook Gatlin niet ‘zuiver’ had gelopen: goud inleveren en acht jaar schorsing luidde het verdict van het IOC. Gatlin was overigens niet aan zijn proefstuk toe, in 2001 was hij als junior al eens betrapt op het gebruik van amfetamines. In 2006 vertoonden zijn bloedwaarden een te hoog testosterongehalte na een wedstrijd in Lawrence, Kansas. Hij werd slechts acht jaar geschorst en niet levenslang, omdat hij beloofde aan het anti-dopingsonderzoek mee te werken. Zijn evenaring van het wereldrecord op 12 mei 2006 in Doha, werd wel van de lijsten geschrapt. In 2007 werd Gatlin's schorsing verminderd van acht naar vier jaar. Gatlin werd gecoacht door Trevor Graham (1963-), van wie in de loop der jaren nog acht andere discipelen positief testten. Hij zat verweven in het BALCO-schandaal, waar hij eerst het schone weer wilde maken als klokkenluider. Later bleek dat hij daarmee de concurrenten van zijn pupillen wilde raken. In juli 2008 werd hij levenslang van de sportvelden verbannen en enkele maanden later wegens meineed veroordeeld tot huisarrest.
Crystal Cox (1979-) won de 4 x 400m met de Amerikaanse estafetteploeg. Tijdens een interview met de Amerikaanse TV-zender ESPN bekende ze in 2010 dat ze van 2001 tot 2004 de anabole steroïde van het bedrijf BALCO had gebruikt. Hierdoor verloor ze alle titels die ze in die periode had behaald, dus ook het goud van Athene en werd ze vier jaar geschorst met terugwerkende kracht.
De Wit-Russische hamerslingeraar Ivan Tsikhan (1976-) moest zijn zilveren medaille inleveren nadat men in 2012 sporen van methandienon vond bij het hertesten van de stalen.
Na het Olympisch brons van 2000 eindigde de Wit-Russische discuswerpster Iryna Yatchenko (1965-) opnieuw op de derde plaats. Een nieuwe analyse met verbeterde technieken leerde in 2012 dat ze verboden middelen had gebruikt en dus moest ze het kleinood inleveren.
De Russische Olga Kuzenkova (1970-) won het hamerslingeren. Toen het IOC in 2012 haar urinestaal opnieuw onderzocht met vernieuwde opsporingstechnieken bleek dat ze dat goud aan anabole steroïden te danken had. Ook de urinestalen van het WK van 2005 waren positief. Ze werd twee jaar geschorst, moest haar Olympisch goud inleveren en verloor de wereldtitel.
Ook de Russische kogelstootster Svetlana Krivelyova (1969-) moest in 2012 haar bronzen medaille van Athene inleveren na een nieuwe test. Ze werd twee jaar geschorst en alle behaalde resultaten tussen 2004 en 2006 werden nietig verklaard.
De Oekraïner Jurij Bilonoh (1974-) kroonde zich tot Olympische kampioen kogelstoten, maar in 2012 toonden modernere opsporingsmiddelen een oxandrolon metaboliet aan in zijn urine. Met terugwerkende kracht werd hij twee jaar geschorst en werden hem alle resultaten ontnomen, de Olympische titel inbegrepen.
Gewichtheffen
De Rus Oleg Perepetchenov (1975-) won het brons in de categorie tot 77kg, maar in 2013 toonden nieuwe testmethoden aan dat hij dat met behulp van Clenbuterol had gedaan. Zijn naam werd dan ook van de lijsten geschrapt.
Wielrennen
De Amerikaan Tyler Hamilton (1971-) won de tijdrit, maar bekende later het gebruik van doping waarop hij zijn medaille zelf inleverde.
